T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı;
ÜRETİM REFORM PAKETİ KANUN TASLAĞINDA
NİŞASTA BAZLI ŞEKERLER HAKKINDA YAPILMAK İSTENEN DEĞİŞİKLER İLE İLGİLİ
PANKOBİRLİK GÖRÜŞLERİ
Onuncu Kalkınma planı Türkiye Sanayi Strateji Belgesi belgesinde vurgulanan konuların hayata geçirilebilmesi için üretimle ilgili mevcut uygulamaların gözden geçirilerek, sorunların belirlenmesi ve çözüm önerilerinin tartışılması amacıyla kamu, özel sektör ve üniversitelerin katılımları ile T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca Ocak 2016 ayında “Üretim Reform Paketi Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir. Çalıştay ın sonucunda ise ülkemizin yüksek teknolojili ve katma değerli yüksek üretim yapısına kavuşabilmesi amacıyla ilgili kanun ve ikincil mevzuatta gerekli düzenlemelerin yapılması hedeflenmiştir.
Ancak sektörle ilgili düzenlemelere bakıldığında Şeker Kanun da Tasarısında pancar şekeri ve üretimi aleyhinde önemli değişikliklerin yapılması istenmektedir.
- Üretim Reform Paketi Kanun Taslağı’nın 76’ıncı Maddesi (2) bendi ile, 4634 sayılı Şeker Kanunu’nun 2’inci maddesi (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmektedir.
Yeni düzenleme ile; tüm glikoz formları (likit yada kurutulmuş halde glikoz şurupları) şeker tanımı içinden çıkarılarak, hem kota kapsamından, hem de Şeker Kurumu’nun tüm glikoz ürünleri üzerindeki düzenleme ve denetleme yetkisi ortadan kaldırılmaktadır. (EK:1)
Bunun sektöre yansımaları ise şu şekilde olacaktır.
2016/17 Pazarlama Yılında, Şeker Kurulu tarafından Ülke Toplam A Kotasının % 10’u oranında 265 000 ton nişasta kökenli şeker kotası belirlenmiştir. Yani glikoz ve izoglikoz için toplam 265 000 ton kota belirlenmiştir.
2016/17 pazarlama yılında Şeker Kurumunca Nişasta Bazlı Şeker üreten şirketlere tahsis edilen kota 265.000 ton ’dur. Pancar Şekeri A kotası ise 2.385.000 ton olarak açıklanmıştır. NBŞ lerin Bu oranı toplam A kotası şekerin %11,12 sine tekabül etmektedir. Bu kotanın, yürürlükteki kanunun Bakanlar Kurulu’na verdiği yetki çerçevesinde % 50 oranında artırılması halinde, glikoz ve izoglikoz toplam kotası 397 500 tona çıkarılmış olacaktır. Toplam kota içerisindeki payları ise % 16,67 ye çıkmış olacaktır.
NBŞ üreticileri, sanayinin ihtiyaç duyduğu glikoz miktarını mevcut kotalarının karşılayamadığı yönünde karar alıcılara baskı yaparak üretim kotalarını artırmaya çalışmaktadırlar. Hâlbuki sanayicinin glikoz talepleri NBŞ üreticilerinin mevcut kapasitelerinin %25-30’zu ile karşılanması mümkündür.
Ülke toplam satışlarına bakıldığında ise ürünlerinin %80 ini şekerin muadili olan IZOGLIKOZ olarak pazarlayan bu grupların İZOGLİKOZ üretimindeki kar marjları ise hammadde maliyetlerini TMO mısır satış fiyatlarına göre hesapladığımızda % 120’ler civarında olduğu görülecektir.
2014/6497 sayılı kanun la glikoz ithalatı gümrük vergileri oranları %20 ye düşürülmüştür. Buna rağmen glikoz ithalatı 2001 – 2015 yılları arasında 17.500 tonları geçememiştir. Glikoz talebini bahane göstererek izoglikoz kotalarının arttırılması yönünde baskı yapan bu grupların her yıl arttırılan %50 kotalarının tamamına yakını izoglikoz olarak pazarlamaktadırlar.
Glikozun tüm formlarının (Glikoz Şurupları’ nın) kota kapsamından çıkarılması aslında izoglikoz üretimlerinin (Glikoz ve Früktoz Şurupları) tamamımın kota kapsamı dışına çıkartılması demek olacaktır; Zira yukarıda da açıklandığı üzere Glikoz ve Früktoz şuruplarının tamamı izoglikoz olarak adlandırılmakta ve içerisindeki glikoz ve früktoz oranlarına göre isimlendirilmektedir.
Aşağıdaki ürünlerin her ikisi de (İZOGLİKOZ) ve pancar şekeri muadilidir. Burada ilk yüzde früktoz oranı – ikinci glikoz oranıdır. Buna göre isimlendirilmektedirler.
HFCS (%42-58) = Glikoz Şurubu
HFCS (%55-45) = Früktoz Şurubu
Sektörde kota tahsisi yapılan beş şirketin dışında kota hakkı bulunmayan ve kota tahsis edilmeyen beş adet nişasta bazlı şeker üreten Şirket daha bulunmaktadır. Bu beş Şirketin yıllık toplam üretim kapasitesi 344 000 ton’dur. Bunlar; glikoz ve izoglukoz üretimi yapacak şekilde kurulmuş olmakla birlikte kota tahsisi yapılmadığından, Şeker Kurumu tarafından ihraç amaçlı üretim yapmalarına izin verilmiştir. Glikozun tüm formlarının (likit ve kurutulmuş Glikoz Şurupları) kota kapsamı dışında bırakılması ile bu şirketler de yurtiçine ürün arz etme hakkını elde etmiş olacaklardır.
Denetimleri yapılamayacağından Üretilen İzoglikozun Fruktoz Şurubumu, Glikoz Şurubumu olduğu asla belirlenemeyecektir. Bu yeni düzenleme ile mülkiyetinin çok önemli bir bölümü başta Amerikan Şirketi Cargill olmak üzere yabancı sermayeli şirketlere yarayacak, yerli şirketler bu düzenlemeden zarar görecektir.
Ülke pancar tarımına yansımaları ise; bu grupların üretimlerinin artışı oranında pancar şekeri üretiminin yapılamaması, yaklaşık olarak 30 sanayi sektörü ile organik bağı bulunan sanayinin kapanması, pancar ekilemediğinden dolayı demografik yapının bozularak göç ve terör olaylarında artış, ülke katma değerinde önemli yeri olan sanayinin kapanması ile önemli ekonomik kayıplar, işsizlik şeklinde olacaktır. Kazanan NBŞ üreten Yabancı ortaklı karteller, kaybeden ise Türkiye olacaktır.
Şeker Kanun da Tasarısında pancar şekeri aleyhinde yapılmak istenen önemli bir değişiklik ise:
- Üretim Reform Paketi Kanun Taslağı’nın 46’ıncı Maddesi ile, 4634 sayılı Şeker Kanunu’nun 3’üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmek istenmektedir. (EK:2)
NBŞ ÜRETİCİLERİ’NİN KURU MADDE BAZINDA KOTA ARTIŞI TALEPLERİ ve YANSIMALARI
NBŞ üretiminde Kuru maddenin tanımının iyi bilinmesi gerekmektedir. Buna göre %42 lik izoglikoz (Glikoz ve Fruktoz Şurupları) yapımında nişasta asit ve enzimlerle hidrolize edilerek kristal olmayan, çözelti formuna ulaşmaktadır. Buda yaklaşık olarak %80-84 kuru madde ihtiva etmektedir. %55 lik izoglikoz yapımında ise bu oran yaklaşık olarak %70-75 ‘e olmaktadır.
2016 – 2017 yılında NBŞ kotaları 265.000 ton dur. Bu kotanın % 80 ine yakının izoglikoz (HFCS) olarak pazarlamaktadırlar. Ancak Glikoz şuruplarının kota kapsamı dışına çıkartılması ile glikoz üretiminde tamamını izoglikoz kaydıracak olan bu gruplar, kotalarının tamamını izoglikoza yönlendirebileceklerdir.
Ülkemizde 2016/2017 yılında ticari bazda (sıvı) 265.000 ton olan NBŞ kotasının kuru madde bazında belirlenmesi durumunda, ticari bazda (sıvı) bu oran (%33 lük artışla) 352.000 tona çıkacaktır.
Bakanlar kurulunca bu oranın %50 arttırılması durumunda ise bu miktar ticari bazda üretimleri neredeyse iki kat artışla 528 ton’a çıkacaktır. Buda NBŞ kotaların toplam şeker üretimindeki kotasının %100 arttırılması demek olacaktır.
Bir diğer ifade ile ticari bazda (sıvı) %11,1 ‘e tekabül eden NBŞ kotaları kuru madde bazında verilirse otomatik olarak %14,7 seviyesine çıkmaktadır. Bu oranın bakanlar kurulunca %50 arttırılması durumunda ise kuru madde bazında kotaları %21,9 seviyele (528.000 ton) çıkabilecektir.
AB ‘DE KURU MADDE BAZINDA (İZOGLİKOZ) KOTASI %5,1 DİR.
Bu yeni düzenlemeler ile 1 350 000 ton Glukoz ve İzoglukoz üretim kapasitesine sahip olan bu grupların kapasitesinin tamamının kullanılmasının önü açılırken, tamamı yerli sermayeden oluşan pancar şekeri sektörü ciddi tehdit altında bırakılmaktadır.
Sektörde yer alan uluslararası şirketler yüksek karı nedeniyle NBŞ üretimi için ayrılan kotayı yükseltmek, mümkünse kotayı kaldırmak istemektedirler. Bunun için ise en önemli engel olarak, Türkiye'de pancar şekeri üretimi görmektedirler. Kamu Şeker Fabrikalarının özelleştirilmesinde kotalarına talip olmaları, özelleşme sonunda şeker fabrikalarının çoğunun kapanacağı ve oluşan üretim açığının mısır şurubu yani NBŞ ile dolduracağı üzerine planlamalar yapmaktadırlar.
SONUÇ ve TARAF olarak; Ülkemiz milli menfaatleri açısından ve temsil ettiğimizi 1.500.000 ortağımız adına haksız ve adaletsiz rekabete neden olan bu uygulamanın, kanunun ilgili maddesindeki bu maddeleri değiştirerek, ülke milli menfaatleri de göz önüne alındığında, NBŞ kotalarının tamamı için AB normlarına sabitlenmesi ve toplam şeker üretiminin %5’i düzeyinde NBŞ kotasının uygulanması gerektiği hususunu bir kez daha birinci ağızdan kamuoyumuzun ve hükümetimizin dikkatine arz ederiz.
Saygılarımızla