DEĞERLİ ŞEKER PANCARI ÜRETİCİLERİMİZ, BİZLER İÇİN ÇOK ÖNEMLİ BU YAZIYI LÜTFEN OKUYUNUZ
ŞEKER PANCARI ÇIKIŞ DÖNEMİNDE
KÖK YANIKLIĞI

Dr. Muzaffer Adıyaman – SESVANDERHAVE TR

1. Hastalığın Tanımı ve Belirtileri
Kök yanıklığı hastalığı nedeniyle, çimlenme ve tarla çıkışışlarında kayıplar ortaya çıkar ve dekardaki bitki sayısı azalır. Bazen, ağır salgınlarda mükerrer ekim gerekebilir. Hastalığın çıkışı ve şiddeti ekim yılının, dolayısıyla toprağın rutubet ve sıcaklık durumu ile ilgilidir. Hastalık, özellikle ilkbaharı soğuk ve yağışlı ekim yıllarında ve daha çok, ağır bünyeli topraklardaki erken ekimlerde görülür. Kök yanıklığı hastalığı, tohumların çimlenmesi sırasında başlar ve bitkilerin 8-12 yaprak dönemine kadar sürer.
Hastalık etmeni mantarlar, tarlalarda tohum çıkışları sırasında genç pancar filizlerinin toprak altı bölümlerinde kuruma, incelme, siyahlaşma ve sakallanmalar oluşturur. Hastalıklı tarlalarda zayıf bir tohum çıkışı ve gelişmede yavaşlık göze çarpar. Hastalanan genç pancar bitkileri yavaş gelişir, sararıp solar ve kazık köklerinin incelen yerlerinden toprağa devrilip ölür. Hastalığı atlatabilen bitkiler gelişmelerine daha yavaş bir şekilde devam edebilirler.

2. Hastalık etmenleri
Kök yanıklığı, Phoma betae, Pythium ultimum, Fusarium, Aphanomyces cochlioides ve Rhizoctana solani gibi mantarlardan birisi veya birkaçı nedeniyle ortaya çıkabilir. Hastalık etmenlerinden Phoma betae tohumla taşınan bir mantardır. Diğerleri toprak mantarlarıdır.
Pythium
Çıkıştan sonra ilk hafta içinde bütün tarlalarda görülebilir. Yağışlı yıllarda ve rutubetli tarlalarda daha çok görülür. Normalde tohum ilaçları bu etmeni kontrol edebilir. Ancak, derin ekim, soğuk hava, aşırı toprak rutubeti, drenajı kötü ve nadasa bırakılmış tarlalar hastalığın ortaya çıkmasına neden olur.

Aphanomyces cochlioides
Sıcak ve yağışlı geçen yıllarda ve geç ekim
yapılan tarlalarda daha çok zarar yapar.
Çıkıştan sonra ikinci hafta içinde görülür.
Mantar, su tutan veya aşırı yağışlarda gelişir.
Toprak kuruduktan sonra bitki gelişmesine
devam eder fakat normalden fazla yan
kökler gelişir (Sakallanma). Bu durum
Rhizomania ile karıştırılabilir. Sakallanma
çoğu zaman bitkinin kuyruk kısmının
herhangi bir nedenle zarar görmesi sonucu
ortaya çıkabilir. Münavebesi kısa olan
yerlerde daha çok ortaya çıkabilir.
Rhicoctonia solani
Esas olarak yumruda zarar yaparsa da yeni
çıkan genç bitki de de zarar yapabilir. Zarar
bitkinin kök boğazından başlar. Hastalık
daha ileri dönemde ortay çıkar ise bitki
gelişmesine devam edebilir. Hastalık
tarlada, yer yer kurumalar ve bitkilerin
ölmesi şeklinde kendini gösterir.

3. Benzer belirtileri veren diğer etmenler
Kök yanıklığı hastalığı belirtileri, Böcek, Sıcaklık, Kuraklık, Don zararı, Rüzgar, Herbisit ve
İnsektisit zararlarının belirtileri ile benzerlik gösterebilir.

4. Mücadele
a. Tohum ilaçlaması: Hastalığın kontrolü, tohum ilaçlaması ile yapılır. Tohum ilaçlamada
Fungisit olarak, tohumla taşınan Phoma betae mantarına karşı 1 kg tohuma; 2,8 g a.i.
Thiram-TMTD ve topraktan bulaşan mantarlara karşı Hymexazol (Tachigaren veya
Tagient) uygulanır. Tohum ilaçlarının etkisi, hastalığın yoğun olarak ortaya çıkması
halinde ve ekimden sonra 1-4 haftadan itibaren dekompoze olmaları nedeni ile
azalabilir.
b. Tarla ilaçlamaları: Türkiye’de Şeker pancarında tohum ilaçlamalarında kullanılanlar
dışında Kök yanıklıklarına karşı ruhsatlı bir fungusit bulunmamaktadır. Ancak, bazı
bölgelerde üreticilerimiz Hymexazol (Tachigaren, Tagiant), Epoxiconazole+Prochloraz
(Tocata), Trifloxystrobin+Tebuconazole (Nativo, Tatami), Prothioconazole+Spiroxamine
(Input) gibi bazı fungusitleri kullanmaktadırlar.

c. Kültürel tedbirler: Şeker pancarında görülen tüm kök çürüklükleri ve kök kurumalarına
karşı daha çok kültürel tedbirler önerilebilmektedir. Kültürel tedbirlerin çoğu pancar
ekiminden önce yerine getirilmesi gereken tedbirlerdir:
- Pancarın yeterli gelişmesinin sağlanabilmesi için, yeterli toprak sıcaklığının olması
durumunda erken ekim yapılmalıdır.
- Tarla sürümleri sonbaharda yapılmalıdır.
- Toprakta sert tabakanın oluşmasının önlenmesi için kış öncesi dipkazan çekilmelidir.
- Dekarda en az 8000 adet bitki olması sağlanmalıdır.
- Münavebe süresi uzatılmalıdır.
- Aşırı sulamalardan ve tarlanın göllendirilmesinden kaçınılmalıdır. Böyle durumlarda
sulamanın kesilerek toprağın havalandırılması sağlanmalıdır.
- Aşırı Azotlu gübreleme yapılmamalıdır. Fazla Azot hem ekonomik yönden kayıptır ve
hem de bitkinin hücre duvarlarını zayıflatarak bitkinin hormon dengesini bozar. Bu
durumdaki bitkiler hastalıklara karşı dayanıksız olur.
- Hasattan sonra tarlada bitki artıkları bırakılmamalıdır.
- Kuruma ve çürümelerin fazlaca görüldüğü tarlaların pancarları siloya alınmadan
hemen işlenmelidir.
- Tarla içinde traktör ile yapılacak çapa, gübre atma gibi bakım işlemlerinde yumruların
zarar görmesi hastalıkları ve kurumaları hızlandırır.
- Hastalıklı tarlalardan diğer tarlalara toprak taşınması önlenmelidir.
- Pancar tarlasında yabancı otlarla mücadele edilmelidir.
- Şeker pancarı münavebesinde hastalıklara neden olan mantarlara konukçuluk eden
bitkilere yer verilmemelidir.


KAYNAKÇA:
- Şeker Pancarı Hastalık ve Zararlıları, Özel Baskı SES EUROPE N.V. 1999
- Özgör, O. E., 2003 Türkiye Şeker Pancarı Hastalıkları
- Identification and Control of Seedling Diseases, Root Rot, and Rhizomania on Sugarbeet, 1998 NDSU