PANKOBİRLİK 44.ULUSLARARASI KOOPERATİFLER BİRLİĞİ GENEL KURULUNDA

Kısa adı ICA olan Uluslararası Kooperatifler Birliğinin yıllık geleneksel Küresel Konferansı 11-13 Kasım tarihleri arasında 100’ü aşkın ülkeden yaklaşık 1200 delegenin katılımı ile Antalya-Belek’te yapıldı. Toplantı açılışı ICA Başkanı Bayan Pauline Green tarafından yapıldı. Daha sonra Başbakan Yardımcımız Sn. Cevdet Yılmaz kürsüye gelerek misafirlere ülkemiz adına hoş geldiniz dedi ve Dünyada ve Türkiye’de hızla büyüyen kooperatifçilik hareketinin önemini vurguladı ve Türk hükümeti olarak bu konuda üzerlerine düşenleri, ilgili yasa ve yönetmeliklerin Parlamentodan geçmesi için azami çabayı sarf edeceklerini söyledi.

Toplantıda ülkemizi 25 delege ile Ülkemizdeki tüm kooperatifleri çatısı altında toplayan Türkiye Milli Kooperatifler Birliği temsil etti. Türkiye Milli Kooperatifler Birliği üyesi olan Pankobirlik’i Birlik Genel Müdürümüz Sn. Taner Taşpınar ve Şahsım, Başkan yardımcım Ekrem Yılmaz ve Kooperatif Müdürümüz Mehmet Dölek temsil etti.

Dünya’da devlet sektörü ve özel sektörden sonra üçüncü büyük güç olan kooperatifçilik hareketi 1844 yılında İngiltere’de Rochdale öncüleri olan 28 işçinin bir araya gelerek kurdukları tüketim kooperatifi ile başlamış ve kısa zamanda tüm Avrupa’ya yayılmıştır.

Kısa adı ICA olan Uluslararası Kooperatifler Birliği 1895 yılında kurulmuş ve böylece Dünya’daki tüm kooperatifler tek çatı altında toplanmıştır.




Ülkemizde kooperatifçilik hareketi 1863 yılında Mithat Paşa’nın kurmuş olduğu “Memleket Sandıkları” ile başlamıştır. Ülke kooperatifçiliğinin ilk hukuki belgesi olan “Memleket Sandıkları Nizamnamesi” 1867 yılında yayınlanmış ve hukuki bir hüviyet kazanmıştır.

Cumhuriyet dönemine kadar Anadolu’da sadece birkaç kooperatif kurularak çalışmaya başlamıştır. Kooperatifçilikte esas atılım Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün kooperatifçiliğin potansiyelini ve ülke ekonomisine katkısını fark etmesi ile olmuştur.

Atatürk 1920 yılından ölümüne kadar sürekli olarak Türkiye’deki kooperatif hareketinin içinde yer almıştır. Gittiği yerlerde yaptığı konuşmalarda kooperatifçiliğe yer vererek halkın bilinçlenmesine çalışmıştır. Ayrıca Atatürk, kooperatifçiliğin koruyucusu, hamisi ve bizzat kendisi kooperatif ortağı olmuştur. 1932 yılında Türkiye kooperatifçilik Kurumu’nun kurulmasını sağlayarak ülke kooperatifçiliğinin gelişmesine katkı sunmuştur. 1920 ile 1938 yılları arasında kooperatiflere yönelik yapılan tüm hukuki düzenlemeler de, Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilmiştir.

1938-1960 yılları arasında durağan bir dönem geçiren ülke kooperatifçiliği, 1961 Anayasa’sının 51.Maddesinde yer alarak önemli bir ilerleme kaydetmiştir. Bu madde de “Devlet kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirler alır” denilerek konu öneme kavuşmuştur. 1969 yılında Türk kooperatifçiliği için önemli bir adım atılarak 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu yürürlüğe girmiştir.

Kanunun yürürlüğe girmesi ve Hükümetlerin destekleri ile Ülkemizde Kooperatifçilik hızla gelişme göstermiştir.

2015 yılına geldiğimizde Ülkemizde 68.730 kooperatif faaliyettedir ve bu kooperatiflerde 7.427.543 vatandaşımız üyedir. Muhtelif gruplarda yer alan kooperatiflerin üye sayısı açısından en büyüğü 12.115 adet kooperatif ile Tarımsal amaçlı kooperatiflerdir.

Tarımsal amaçlı kooperatifler Pancar Ekicileri Kooperatifleri, Sulama Kooperatifleri, Su Ürünleri Kooperatifleri, Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri ve Tarım Kredi Kooperatifleridir.

Tarımsal amaçlı kooperatiflerinde üye sayısı en büyük olanı 1.564.320 üye ile Pancar Ekicileri Birliği (PANKOBİRLİK) dir.

Ülkemizin en büyük sanayi kuruluşlarından biri olan PANKOBİRLİK, bünyesindeki 31 pancar kooperatifi, 306 adet satış mağazası, Amasya, Kayseri, Boğazlıyan, Konya ve Çumra olmak üzere 5 adet kooperatif şeker fabrikası ile Türkiye’nin şeker ihtiyacının %40’ını üretmekte ve 64 il, 7.500 yerleşim biriminde şeker pancarı üretimi yapan yaklaşık 1.6 milyon ortağına hizmet vermektedir. Faaliyetleri ve 50’nin üzerinde tarımsal amaçlı iştiraki bulunan Pankobirlik Devletten bir tek kuruş bile destek almadan 650 milyon dolar sermaye, 1.8 milyar dolar aktif toplamı ve 1.75 milyar dolar ciroya sahip olup yaklaşık 85 milyon dolar vergi vermektedir.

Pankobirlik’in Ülkemiz ekonomisinde olan etkileri daha çok iştirakleri aracılığı ile hissedilmektedir. En büyük iştiraki Konya Şeker ve onun 30’u aşkın kuruluşu ile sadece Konya grubunun konsolide cirosu 2 milyar doların üzerindedir.

Dünya kooperatifçiliğine baktığımızda ICA üyesi 79 ülkede 2.829 kooperatifin 2013 cirosu 2,950 trilyon dolardır. Türkiye’nin 2013 bütçesi yaklaşık 140 milyar dolar olduğuna göre bu 2.829 kooperatifin cirosu Ülkemiz bütçesinin 21 katıdır.

Bu kooperatiflerin sektörlere göre dağılımına baktığımızda Tarım ve Gıda kooperatifleri  %27 ile başı çekmekte, %21 ile Bankacılık ve Finans, %19 ile Sigortacılık, %16 ile Toptan ve Perakende satış ve geriye kalan %17 de sağlık ve sosyal bakım ve diğer servisler gelmektedir.

Tarımsal amaçlı ve Gıda kooperatiflerinde Dünya liderliğini 55.05 milyar dolar ciro ile Kore kooperatifi NH NONGHYUP taşımakta, onu 48.37 milyar dolar ile Japon kooperatifi ZEN-NOH izlemekte ve üçüncü sırada 44.48 milyar dolar ile Amerikan kooperatifi CHS INC yer almaktadır.

Toptan ve perakende satış kooperatiflerine baktığımızda ise Dünya liderliği 62.94 milyar dolar ile Fransız ACDLEC-E.LECLERC tedir. Bu Kooperatifi 57.93 milyar dolar ciro ile Alman REWE GROUP ikinci olarak ve 37.66 milyar dolar ciro ile yine Alman EDEKA ZENTRALE takip etmektedir.

Bankacılık alanında çalışan kooperatiflerde Dünya birinciliği 43.03 milyar dolar gelir ile Fransız GROUP CREDIT AGRICOLE ’dedir. İkincilik 37.01 milyar dolar gelir ile Alman REIFFEISENBANKEN’ de üçüncülük 31.51 milyar dolar gelir ile Fransız GROUPE BPCE ‘ dedir.

Sigortacılık alanında Dünya birinciliği 63.34 milyar dolar gelir ile Japon ZENKYOREN kooperatifinde, ikincilik 60.96 milyar dolar gelir ile Amerikan STATE FARM kooperatifinde ve üçüncülük ise 58.73 milyar dolar ile yine Amerikan KAISER PERMENANTE kooperatifindedir.

Sağlık ve Sosyal bakım alanında çalışan kooperatifler Dünya birinciliği 19.46 milyar dolar ile Brezilya MEDİCAS UNİMED kooperatifindedir. İkincilik 5.22 milyar dolar ile Amerikan HEALTHPARTNERS INC de üçüncülük 3.66 milyar dolar ile yine Amerikan GROUP HEALTH COOPERATİVE dedir.

Yukarıdaki rakamlar göstermektedir ki Dünya kooperatifçilikte çok büyük mesafeler almıştır. Pek çok kooperatifin yıllık ciroları Ülkemiz bütçesine yakındır. Maalesef Ülkemizin en büyük, en güçlü kooperatifi PANKOBİRLİK bile Dünya’daki en büyük 300 kooperatif sıralamasında yer alamamaktadır.

Dünya’ya yetişebilmek için kooperatifçilik konusunda çok daha hızlı yol almak zorundayız. Bu alanda daha hızlı yol alabilmek için 1163 sayılı Kooperatifler Kanununda çok acil değişikliğe ihtiyaç vardır. Kooperatiflerin şirket kurmalarının önü açılmalıdır. Şirketlere iştiraki sağlanmalıdır. Kooperatifçilik desteklenmelidir, önlerindeki yasal engeller kaldırılmalıdır. Böylece Ülkemizde gelir dağılımı daha düzgün hale gelecek, refah tabana yayılacaktır.

Yeni kurulacak hükümetimizden bu konudaki gerekli yasal düzenlemeleri yapmasını acilen beklemekteyiz.

 

                                                                                             M. Muhittin Bıyıkoğlu

                                                                                Ankara Pancar Ekicileri Kooperatifi

                                                                                           Yönetim Kurulu Başkanı